از ایران تا جای جای جهان

براین اساس می توان آثار سعدی را که عموما مزین به درس های قرآنی ، نکته های اخلاقی ، مدیریتی ، فرهنگی و ده ها مزیت دیگر هستند سرمایه معنوی ارزنده ای برای ایرانیان و حتی جوامع مختلف بشری دانست . گویی سیر در آموزه های کلام وحی ، سال ها تحصیل و دانش اندوزی ، سفر به مناطق مختلف برای کسب تجربه و البته استعداد خدادادی چنان توانایی برای او به ارمغان آورده بوده اند که هنوز هم اندیشه ورزان و فرهیختگان از وی به نیکی یاد می کنند و از کلام دل نشینش به ویژه در دو اثر سترگ بوستان و گلستان بهره ها می برند.

بوستان سعدی کتابی به نظم با موضوع اخلاق است که در بحر متقارب سروده شده و باب های آن موضوعات قابل تاملی چون عقل و تدبیر و رای ، احسان ،عشق ، تواضع ، رضا ، قناعت ، تربیت و... را در برگرفته اند.

گلستان ، دیگر یادگار ارزنده شیخ اجل جولانگاهی برای هنرنمایی او به شمار می رود و شیخ در قالب باب های آن به طرح مباحثی مانند «فضیلت قناعت»، «عشق و جوانی»، «ضعف و پیری»، «تأثیر تربیت» ، «آداب صحبت» و... پرداخته ‌است.

عبارات و بخش هایی از این کتاب تأثیرگذار نثر فارسی مانند « منت خدای را، عَزَّ وَ جَلّ، که طاعتش موجب قربت است و به شُکر اندرش مزیدِ نعمت. هر نفَسی که فرومی‌رود مُمِدّ حیات است و چون برمی‌آید مفرِّح ذات؛ پس در هر نفَس دو نعمت موجود است و بر هر نعمت شُکری واجب » و یا « دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی‌فایده کردند؛ یکی آن‌که اندوخت و نخورد، و دیگری آن‌که آموخت و نکرد» و نمونه های دیگر به عنوان نوشتارهای دربرگیرنده مهم ترین بایدها و نبایدهای زندگی شرافتمندانه هنوز هم از تازگی و جذابیت خاص برخوردار و مثل زینتی معنوی برسرزبان ها هستند.

 اما در این بین ، بیت جاودانه و زیبای « بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش زیک گوهرند » در حکایت دهم گلستان با شهرتی بین المللی ، مانند نگینی در خشان ، دربسیاری از محافل فرهنگی و علمی جای جای جهان ، جلوه ای از غنای فرهنگی ، تعالی فکری و توانایی های شاعران کشور تاریخی ما را به نمایش گذاشته است.

بی شک پرداختن به همه زوایای تمامی آثار جناب مصلح الدین از گنجایش این مختصر خارج است بنابراین به یادآوری این نکته بسنده می کنم که در مرور میراث فرهنگی به جامانده از این دانشمند ادبی ایرانی غزلیات سعدی که به داشتن غزل هایی ساده ، روان و زمینی شناخته شده اند و تاکنون چندین تصحیح از آن به دست پژوهش گران زبان و ادبیات فارسی منتشر گردیده اند و نیز مواعظ سعدی را که بیت « تن آدمی شریف است به جان آدمیت / نه همین لباس زیباست نشان آدمیت » از به یادماندنی ترین بیت های آن به شمار می رود نباید از قلم انداخت زیرا حتی با اندک سیری در آن ها می شود اذعان نمود عنقای ذهن این گلستان آفرین ادب بی کران فارسی ، با علاقه ای سیری ناپذیر و شکوهی وجد افزا همواره در سپهر خیال و اندیشه در پرواز بوده است.

شیخ ادیب پس از سال ها درّ افشانی و سخن گستری حدودا در سال 670 خورشیدی جان به جان آفرین تسلیم ودر منطقه ای که اکنون درباغ دل گشا ی شیراز قرار دارد به خاک سپرده شد .

جای بسی خوشحالی است که این مرد به یادماندنی ادبیات ملی مان در طول قرن ها مورد احترام مردم و به ویژه ادب دوستان بوده و این احترام به انحای گوناگون ازبرگزاری گلگشت ها وویژه برنامه های فرهنگی گرفته تا حک نقشی از مقبره وی در سکه های پانصدریالی و چاپ تصویری از آرامگاه در پشت اسکناس های یکصدهزارریالی نمود یافته است.

روز بزرگداشت سعدی را فرصتی برای آشنا ساختن نسل نوجوان با پیشینه پربار فرهنگ ایران و ترویج تفکرات انسانی که به بهترین شکل در آثار نظم ونثربا بیان پرجذبه شیخ مطرح گردیده اند بدانیم .

* محمدرضا نوذریان

*مدرس و پژوهش گر زبان و ادبیات فارسی