ترافیک نیمه سنگین ورودی شهر، جارچیانی که درست در وسط خیابان ایستاده‌اند و خودروها را پرزورتر از پلیس متوقف می‌کنند، ترافیک سنگین در خیابان‌های کم‌عرض و باریک، همهمه شهر در فروشگاه‌هایی که برخی با جنس چینی پر شده است، شلوغی ورودی چشمه‌های آب گرم معدنی و استخرهایی که خیلی‌ها را از آن سوی مرزها کشانده است، تصویر سرعین در یک روز تابستانی است.
در مقابل ترافیک، شلوغی و همهمه نوک تیز پیکان ساماندهی همواره متوجه مسئولان است اما باید پرسید چه اتفاقی در یک دهه اخیر افتاده که نه از شلوغی‌ها کاسته شده و نه چهره شهر تغییر چندانی داشته است؟
با وجود اینکه سرعین یک ثروت عظیم گردشگری در جهان محسوب می‌شود و جزو شهرهای نادر در دنیا است که به این تعداد و تنوع چشمه‌های آب گرم معدنی دارد، اما از چهره مطبوع یک شهر گردشگری برخوردار نیست.
چشمه‌های آب گرمی که هدیه سبلان است صرفاً ساماندهی شده و با وجود کم و کاستی‌ها در اختیار مسافران قرار می‌گیرد اما توسعه شهر به واسطه این ثروت عظیم خدادادی فقط در حد حرف باقی است.
این در حالیست که اگر همت بخش خصوصی در ساخت هتل و مراکز اقامتی، تجاری و غذاخوری نباشد، سرعین نتوانسته با برنامه مدیریتی صحیح خود را به سطح شهرهای گردشگری شناخته شده دنیا برساند.
ساماندهی تقلیدی چشمه‌های آب گرم معدنی
از ۵۵۰ دهنه چشمه آب‌معدنی شناسایی شده در کشور نزدیک به ۸۰ دهنه در استان اردبیل واقع شده و شهر سرعین سرآمد تنوع آب‌های گرم معدنی است. به گفته فرماندار سرعین تأسیسات مربوط به آب‌های گرم معدنی سرعین در سه گروه مدرن، نیمه مدرن و سنتی تقسیم‌بندی می‌شوند.
عاطف ناصری در گفتگو با مهر تصریح کرد: در مجموع ۹ مجتمع مدرن، یک مجموعه نیمه سنتی و سه مجتمع سنتی آبدرمانی در سرعین دایر است و هم اینک به مسافران و گردشگران ارائه خدمت می‌کند.
وی افزود: در صورتی که آب گرم «ویلا درق» نیز به این گروه اضافه شود، سرعین ۱۴ چشمه آب گرم برخوردار از مجتمع‌ها و تأسیسات خدمت‌رسانی دارد.
فرماندار سرعین تصریح کرد: از کل چشمه‌ها دو آب گرم پهنلوی قدیم و شفا در دست ساماندهی است و گرچه ساماندهی آبگرم‌های سنتی به شیوه مدرن امکان‌پذیر نیست اما آبگرم‌های گاومیش گلی و بش باجیلار همگی ساماندهی شده‌اند و به لحاظ سنتی بودن خیلی برجستگی ندارند.
اما نکته اینجا است که چرا مسئولان سرعین اصرار به ساماندهی آبگرم‌ها به شکل و تصویر مدرن و همه به یک شکل و با امکانات مشابه استخرهای معمولی دارند؟
به دلیل نگاه صرف تقلیدی در ساماندهی چشمه‌های آب گرم معدنی بسیاری از امکانات و صنایع وابسته به آب‌های معدنی هنوز در سرعین ایجاد نشده استسؤالی که بخشی از کاستی‌ها در زمینه درآمدزایی و عایدی آب‌های گرم سرعین را می‌تواند پاسخ دهد. در واقع به دلیل نگاه صرف تقلیدی در ساماندهی چشمه‌های آب گرم معدنی بسیاری از امکانات و صنایع وابسته به آب‌های معدنی هنوز در سرعین ایجاد نشده است.
از جمله این صنایع می‌توان به مراکز مشاوره آب‌های گرم معدنی و یا فروش آب معدنی بسته بندی شده برای امراض مختلف اشاره کرد.
خبرگزاری مهر سه سال قبل در گزارشی تحت عنوان «آبگرم معدنی؛ ظرفیت مغفول در تولید انرژی حرارتی/ طلای سفید مدیریت نمی‌شود» به پتانسیل استفاده از آبگرم‌های سرعین در تولید برق پرداخت و با این وجود هیچ مدیر و مسئولی تاکنون نسبت به این مهم ابراز عقیده نکرده است.
بسیاری از گردشگران به ویژه گردشگران خارجی سرعین اذعان دارند که شکل سنتی آب گرم باید حفظ شود و در واقع این مهم به نوعی حفظ چهره طبیعت است و در ادامه دست‌درازی انسان برای ساماندهی باید به شکلی باشد که به اصل ماجرا لطمه وارد نکند.
در تائید این اظهارات باید به مجتمع‌های آبدرمانی که آب گرم را لوله‌کشی و با آب معمولی مخلوط کرده‌اند اشاره کرد. این مجتمع‌ها که پول‌های کلان به جیب می‌زنند، در واقع با دست‌کاری آنچه که در گذشته هر بیمار و فرد رنجوری را به سرعین می کشاند ثروت‌اندوزی می‌کنند.
به عقیده کارشناسان شهرت امروز سرعین به شناختی که مردم از گذشته از آب‌های گرم معدنی آن دارند برمی‌گردد و استخرهای امروزی به مانند استخرهای معمولی است که در حوضی پر آب سطلی از آب‌معدنی اضافه شده است.
در زمینه اجرای طرح‌های متعدد پیرامون چشمه‌های آبگرم به نظر می‌رسد برنامه جامعی متصور نیست و در میان خلاء سرمایه‌گذاری بخش خصوصی،بخش دولتی با تحمل هزینه‌ها نسبت به ساماندهی اقدام می‌کند.
آب گرم بیشتر هزینه است تا درآمد
نتیجه این نگاه این است که امروز برای توسعه شهر سرعین آب گرم به یک دردسر بزرگ تبدیل شده است.
در این میان برخی وقتی مشاهده کردند سرعین با چشمه‌های متعدد آب گرم حتی به اندازه شهرهای توریستی شمال استان در ابعاد مختلف معماری، رفاهی و معیشتی توسعه پیدا نکرده است، این نظر را مطرح کردند که بیش از حد به سرعین توجه شده و بهتر است قطب‌های جدید گردشگری برای اردبیل تعریف شود.
عقیده‌ای که هر چند در نگاه اول توسعه متوازن را مد نظر دارد اما به نوعی پاک کردن صورت مسئله گرفتاری های امروز سرعین است.
چشمه‌های آب گرم معدنی در مرحله ساماندهی هزینه‌بردار است اما بعد از ساماندهی هیچ درآمدی به شهرداری نمی‌دهندبه گفته شهردار سرعین اینکه بخشی از درآمد چشمه‌های آب معدنی به شهرداری سرعین اختصاص یابد سال‌ها است مطرح می‌شود اما راه به جایی نمی‌برد.
رضا زنده دل شهردار سرعین در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: چشمه‌های آب گرم معدنی در مرحله ساماندهی هزینه‌بردار است اما بعد از ساماندهی هیچ درآمدی به شهرداری نمی‌دهند.
وی با تأکید به محدودیت اعتبارات این شهر افزود: درجه‌بندی شهرداری‌ها در شهرهای زیر پنج هزار نفر انجام نشده در حالی که به جمعیت سیار و شناور این شهر توجه نمی‌شود.
در عین حال نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی نیز تأکید کرد: وقتی شهری با پنج هزار نفر جمعیت، ۳۰ هزار نفر مسافر را اسکان می‌دهد باید مورد حمایت قرار گیرد.
محمد فیضی افزود: اگر درآمدی از محل فعالیت چشمه‌های آب گرم به مجموعه شهرداری اختصاص نیابد، نمی‌توان به توسعه امیدوار بود.
این اظهارات منطقی به نظر می‌رسد اما مسئله این است که اغلب گله‌مندی‌ها در جلسات استانی و برای مسئولان مطلع عنوان شده و به نظر می‌رسد هیچ راهکار خلاقانه و یا مطالبه فرااستانی برای مدیریت آب‌های گرم معدنی تعریف و درخواست نشده است.
ساماندهی مستمر آب‌های گرم
درد ناگفته و پنهان آب‌های گرم ضرورت ساماندهی مستمر آن‌ها است به‌طوریکه شهرداری سرعین موظف به کنترل ترافیک، امنیت، بهداشت شهری و زیبایی شهری پیرامون این چشمه‌ها است و در عین حال در ساماندهی مستمر نیز مشارکت دارد.
فرماندار سرعین در این خصوص تصریح کرد: به دلیل اینکه آب‌های گرم معنی برخوردار از مواد شیمیایی است به مرور زمان تأسیسات دچار عیب و فرسایش می‌شود و لازم است ساماندهی ادامه‌دار باشد.
ناصری افزود: علاوه بر این لازم است کنترل‌های بهداشتی و بازرسی از وضعیت قیمت بلیت‌ها به صورت مداوم انجام شود تا تخلفی صورت نگیرد.
وی متذکر شد: تمامی آبدرمانی ها ملزم هستند که پزشک‌یار یا پرستار متخصص در محل مجموعه خود مستقر کنند تا در صورت بروز حادثه به فرد حادثه دیده کمک شود.
به گفته فرماندار سرعین تمام بازرسی‌ها در حالی به صورت مداوم انجام می‌شود که درآمدی متوجه شهر نیست.
بی‌نصیب ماندن از درآمد میلیاردی
شاید این سؤال به وجود آید که درآمد آب‌های گرم معدنی به چه میزان است که بتواند بخشی از هزینه‌های شهرداری را پوشش دهد؟
فرماندار سرعین متذکر شد: سالانه نزدیک به هفت میلیون گردشگر از آب‌های گرم معدنی سرعین بازدید می‌کنند.
وی افزود: به دلیل اینکه تمامی مسافرانی که به استخرها می‌روند ساکن نمی‌شوند و یا برخی بیش از یکبار به استخر می‌روند می‌توان به واقع گفت ۱۰ میلیون نفر سالانه از آب‌های گرم معدنی استفاده می‌کنند.
اگر نرخ متوسط بلیط آب‌های گرم معدنی ۱۰۰ هزار ریال در نظر گرفته شود، درآمد این میزان از مسافر هزار میلیارد ریال است.
در واقع این رقم به غیر از خریدهای جنبی از جمله مواد غذایی، لوازم مورد نیاز شنا و ... در قبل و بعد از استفاده از استخر است. این در حالی است که بودجه مصوب شهرداری سرعین ۱۵۰ میلیارد ریال است و به گفته شهردار سرعین کاهش ۳۵ درصدی درآمد شهرداری از محل صدور پروانه هم بر آن سایه انداخته است.
نتیجه این می‌شود که سرعین سالانه ۱۰ برابر جمعیت استان اردبیل در چشمه‌های آب گرم معدنی خود مسافر پذیرش می‌کند اما در اجرای یک پروژه عمرانی شهرداری و سایر دستگاه‌های اجرایی منتظر رقم‌های اندک اعتبارات عمرانی هستند.
هر چند مسئولان سرعین در تلاش‌اند با همین اعتبارات جزئی چهره این شهر را تغییر دهند، اما خروجی طرح و ایده‌ها چندان مؤثر نیست. اگر نبودند گروهی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و مردم عادی شاید سرعین امروز حتی یک هتل و مرکز اقامتی آبرومند نیز نداشت.
هر چند شهرداری سرعین آماده احداث هتل پنج ستاره است و پروانه رایگان می‌دهد، اما به دلیل اینکه سرمایه‌گذار بخش خصوصی رغبت نشان نمی‌دهد فعلاً این طرح راه به جایی نبرده است.
شهر سرعین در یک دهه گذشته نه تنها خود بلکه اردبیل را می‌توانست به ثروت‌های کلان برساند. با این وجود حداقل در موضوع آب‌های گرم معدنی بخشی نگری و رفع مسئولیت حاکم شده و ایده‌های نو به بار ننشسته است.