سعید داور
باید توجه داشت که ارس با تشکیل مرز رودخانهای ایران به طول 475 کیلومتر به خزر میریزد و سومین رودخانه پرقدرت کشور شناخته میشود. 12 درصد آب ارس از ایران 34 درصد از ترکیه و بقیه از خاک آذربایجان و ارمنستان، تامین میشود.
آلودگی شیمیایی این رودخانه پر آب مرزی سالهاست ادامه دارد و اگر مهار نشود منابع ملی ایران را عملا نابود میکند و منطقه مغان، حیات جنگلهای حفاظت شده ارسباران، کیامکی و آینالی که محل پرورش گوزن قرمز ایران است را به طور جدی در مخاطره قرار میدهد.
مطالعات و نیز گزارشهای منطقهای حاکی از آن است که ارمنستان، به دلیل نیازهای مالیاش، مانع از فعالیت مجموعهای از کارخانهها و تاسیسات کهنه و قدیمی خود مانند نیروگاه اتمی نیست و از این راه بیشتر سعی در جذب یورو اروپا و یا مشارکتهای بیشتر کشورهای همسایه در طرحهای آبی بر روی ارس با هدف کاستن از بار مالی برای خود دارد.
در این زمینه میتوان به پساب کارخانههای مس ارمنستان در ارس اشاره کرد که در این رودخانه تخلیه میشوند و یا صنایعی مانند مولیبدن و طلا و دیگر فلزات را مدنظر قرار داد و تخلیه زباله نیروگاههای برقی آن کشور در ارس را مطرح کرد که کاملا شیمیایی و خطرناک ارزیابی شده و حیات وحش و طبیعت ایران را در این منطقه تهدید میکند.
ارمنستان برای تخلیه این زبالهها، چاه حفر کرده که کاملا به ضرر ایران بوده و از این طریق سفرههای زیرزمینی را آلوده و مواد آلوده را وارد آب ارس میکند به گونهای که آثار مواد شیمیایی نیروگاههای ارمنستان در ارس، مورد تایید کارشناسان قرار گرفته است و در بحث مس نیز، ارمنستان برای صرفهجویی در مصارف برق خود، سیستمهای مورد نیاز برای مقابله با آلودگی از طریق اعمال کنترلهای لازم را قطع میکند که نوعاً نشان دهنده بیمسئولیتی آن کشور در قبال منافع ملی ایران و اهمیت سلامتی جامعه انسانی و زیست محیطی ایران است.
سابقه ارمنستان در آلوده کردن آب ارس کاملا پررنگ و سنگین است و میتوان به مناقشات ترکیه و آن کشور بر سر فعالیت نیروگاه هستهای ارمنستان استناد کرد که البته موارد و بويژه در بحث آلودگی شیمیایی ارس در منطقه مرزی ایران، مورد تایید و قبول دولت ارمنستان قرار نمیگرفته و اصولا این دولت دارای مواضع ضد و نقیضی در این زمینه است که باید با اعمال سیاستهای لازم از سوی دولت، رفتار ارمنستان در حوزه آبی ارس، مورد تجدیدنظر قرار گیرد.
نکته تاسفآورتر آنجاست که آب آلوده ارس در مسیر خود دشت حاصلخیز مغان را که از خاک غنی و کشاورزی پرحاصل برخوردار است در معرض خطر جدی قرار داده و بیم آن می رود که این فاجعه زیست محیطی بحران جدی تری را برای مردم این منطقه و استفاده کنندگان از محصولات آن به ارمغان بیاورد که نیازمند تدبیر فوری مسئولان امر از طریق دیپلماسی فعال و پرهیز دادن طرف مقابل از ادامه دادن اقدامات غیرمسئولانه در قبال ایران است.