تابناک اردبیل: گروه فعالیت‌های قرآنی: آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر
نمونه در بخش نکته‌ها ذیل آیات سوره مبارکه «قدر» به بیان اموری که در شب
قدر مقدر می‌شود، پرداخته است که در ادامه متن آن را می‌خوانیم؛
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ
إِنَّا
أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ
الْقَدْرِ * لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ * تَنَزَّلُ
الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ *
سَلَامٌ هِیَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ؛ به یقین ما آن (قرآن) را در شب
قدر نازل کردیم. و تو چه مى دانى شب قدر چیست؟! شب قدر بهتر از هزار ماه
است. فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان براى (تقدیر) هر امرى
نازل مى شوند. شبى است سرشار از سلامت (و برکت و رحمت) تا طلوع سپیده».
(قدر/ 1 تا 5)
در پاسخ این سؤال، که چرا این شب، شب قدر نامیده شده؟ سخن بسیار گفته‌اند، از جمله این که:
1
ـ شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده، که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال
در آن شب تعیین مى‌شود، شاهد این معنى در آیات 3 و 4 سوره «دخان» است که
مى‌فرماید: إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا
مُنْذِرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم:
«ما این کتاب مبین
را در شبى پر برکت نازل کردیم، و ما همواره انذار کننده بوده ایم * در آن
شب که هر امرى بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین مى‌گردد».
این
بیان، هماهنگ با روایات متعددى است که مى‌گوید: در آن شب، مقدرات یک سال
انسان‌ها تعیین مى‌گردد، و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر، در آن لیله
مبارکه، تفریق و تبیین مى‌شود.
البته، این امر هیچگونه تضادى با
آزادى اراده انسان و مسأله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهى به وسیله
فرشتگان بر طبق شایستگى‌ها و لیاقت‌هاى افراد، و میزان ایمان، تقوا، پاکى
نیت و اعمال آنها است.
یعنى: براى هر کس آن مقدر مى‌کنند که لایق آن
است، یا به تعبیر دیگر: زمینه‌هایش از ناحیه خود او فراهم شده، و این نه
تنها منافاتى با اختیار ندارد، که تأکیدى بر آن است.
2 ـ بعضى نیز
گفته‌اند: آن شب را از این جهت شب قدر نامیده‌اند که: داراى قدر و شرافت
عظیمى است (نظیر آنچه در آیه 74 سوره «حج» آمده است: ما قَدَرُوا اللّه
حَقَّ قَدْرِهِ: «آنها قدر خداوند را نشناختند»).
3 ـ گاه نیز گفته‌اند: به خاطر آن است که، قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر، و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید.
4 ـ یا این که: شبى است که مقدر شده قرآن در آن نازل گردد.
5 ـ یا این که: کسى که آن شب را احیا بدارد، صاحب قدر و مقام و منزلت مى‌شود.
6
ـ یا این که: در آن شب، آن قدر فرشتگان نازل مى‌شوند، که عرصه زمین بر
آنها تنگ مى‌شود ـ چون تقدیر به معنى تنگ گرفتن نیز آمده است ـ مانند: «وَ
مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُه».(11)
جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده «لیلة القدر» کاملاً ممکن است، هر چند تفسیر اول از همه مناسب‌تر و معروف‌تر است.