مصرف نادرست منابع آبی موجب شده است که به اذعان خود مسئولان ذخایر پنج سال آینده دشت مصرف شده باشد و این پیش‌خوری تأمین آب شرب شهرستان‌های اردبیل، نمین، نیر و سرعین را در آینده نزدیک با مشکل مواجه خواهد کرد.
ظاهر امر این است که ما هیچ‌گاه جیره‌بندی آب نداشتیم اما بخش‌های تازه تأسیس شهرها و روستاها همواره با مشکلات کمبود آب مواجه شده‌اند و با وجود ادعای مسئولان به تأمین آب شرب بدون کمترین دغدغه، همچنان در برخی روستاها به ویژه در فصول گرم سال، تأمین آب با تانکرهای حمل آب انجام می‌شود که در چنین شرایطی خود بخوانید مصارف بهداشت و شست‌وشو و مواردی از این دست را.
اما این فاجعه چه بوده و آیا مسئولان را به بیداری رسانده است و یا اینکه راهکارها مغایر نظرات کارشناسی است و بحران‌های دیگری را می‌توان متصور شد؟
کشاورزی بدون توسعه بیش‌ازحد مجاز مصرف کرد
فرماندار اردبیل بارها در جلسات مختلف به وضعیت بحرانی دشت اردبیل اشاره کرده است. جواد زنجانی معتقد است مصرف نادرست منابع موجب شده تا در دشت اردبیل با کسری منابع مواجه شویم.
وی افزود: جبران این موضوع نیازمند مشارکت تمامی حوزه‌ها است و باید بتوان با برنامه‌های مناسب وضعیت منابع را به سطح مناسبی رساند.
همچنین مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اردبیل تصریح کرد: در مقایسه با مناطق مختلف استان بیشترین بحران آبی در دشت اردبیل دیده می‌شود.
اصغر سلیمان زاده به خبرنگار مهر گفت: ما ذخایر پنج تا شش سال آینده دشت اردبیل را مصرف کردیم و دشت اردبیل با کسری ۶۳۲ میلیون مترمکعبی منابع آبی مواجه است.
وی افزود: میزان منابع آب تجدید پذیر دشت تنها ۱۳۰ میلیون مترمکعب است و آب شش سال آینده از دشت برداشت شده است.
باید از مسئولان پرسید با وجود مصرف بیش‌ازحد مجاز منابع آبی، کشاورزی اردبیل تا چه حد توسعه داشته و این مصرف چه مزایایی برای استان داردسلیمان زاده با تأکید به اینکه برداشت بی‌رویه تبعات متعددی دارد، ادامه داد: از جمله اینکه آبدهی چاه‌های مجاز کاهش و کیفیت آب چاه‌ها نیز تغییر یافته است.
اما به تعبیر این مقام مسئول ۹۲ درصد مصارف آبی در بخش کشاورزی و تنها هشت درصد در بخش شرب است.
هر چند مدیرعامل آب منطقه‌ای استان به ضرورت صرفه‌جویی در تمامی بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب تأکید دارد اما مصرف‌کننده اصلی منابع، بخش کشاورزی است.
امروز باید از مسئولان پرسید با وجود مصرف بیش‌ازحد مجاز منابع آبی، کشاورزی اردبیل تا چه حد توسعه داشته و این مصرف چه مزایایی برای استان دارد؟
رتبه ۲۷ کشور در آبیاری نوین
در وضعیتی که اخیراً به اهتمام دستگاه قضا سه تن از مسئولان آب منطقه‌ای استان به دلیل اخذ رشوه و صدور مجوزهای حفر چاه‌های عمیق بازداشت شدند، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان تنها راهکار مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی را استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری می‌داند.
این تأکیدات در حالی است که کشاورزی محور نخست توسعه اردبیل شناخته می‌شود و با این وجود سومدیریت ها موجب شده تا نه تنها آبیاری نوین به وضعیت مطلوب دست نیابد بلکه چاه‌های غیرمجاز شیره جان دشت اردبیل را بمکد و سرمایه‌های نسل‌های آینده برای سودجویی موقت عده‌ای صرف شود.
نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی رتبه این استان در آبیاری نوین را ۲۷ عنوان کرد.
رضا کریمی با بیان اینکه بخش کشاورزی پرمصرف‌ترین بخش منابع آبی است، اضافه کرد: در سال‌های اخیر خیانت‌هایی در دشت اردبیل شده که اگر بررسی دقیق صورت گیرد، برخی مسئولان باید پاسخگو باشند.
بحران آب شرب در آینده نزدیک
وضعیتی که امروز موجب شده تا دشت اردبیل در گروه دشت‌های ممنوعه کشور قرار گیرد، عاملی است تا ۱۵ پروژه تعادل بخشی در دشت اردبیل طی سال‌های اخیر در دستور کار قرار گیرد.
از جمله مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، هوشمند سازی چاه‌های کشاورزی، تغییر الگوی کشت، آموزش و اطلاع‌رسانی و نظارت و بازرسی که به نظر می‌رسد جای خالی آن در سال‌های پیشین احساس می‌شود.
زمانی که کاهش بارش‌ها مانع از آن می‌شود که تجدید منابع آبی سرعت مطلوب به خود گیرد، بحران آب شرب در آینده نزدیک چندان دور از ذهن نیستبا این وجود کارشناسان معتقدند زمانی که کاهش بارش‌ها مانع از آن می‌شود که تجدید منابع آبی سرعت مطلوب به خود گیرد، بحران آب شرب در آینده نزدیک چندان دور از ذهن نیست.
نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی معتقد است تا ۲۵ سال آینده لازم است برای اردبیل ۱۳۰ میلیون مترمکعب آب تأمین شود و از امروز باید به فکر تأمین منابع باشیم.
کریمی یکی از مهم‌ترین نیازهای استان را ممانعت از کاهش منابع آبی دانست و افزود: در وضعیتی که دنیا به دنبال شیرین کردن آب دریا است بخشی از منابع آب شیرین ما به دریا ریخته و شور می‌شود.
اما در مقابل مدیرعامل آب منطقه‌ای استان معتقد است در هیچ یک از شهرستان‌ها با بحران آبی مواجه نیستیم و از شمال تا جنوب منابع آبی لازم برای هر یک اندیشیده شده است.
سلیمان زاده به اجرای ۲۵ طرح و ۵۸ پروژه در سطح استان اشاره کرد و بیان داشت: خوشبختانه تاکنون هیچ مورد جیره‌بندی نداشتیم و برای افق بلندمدت نیز برنامه تأمین آب داریم.
تعارض عقیدتی مسئولان در انتقال فراحوضه‌ای آب
وی معتقد است در سال‌های اخیر کاهش بارش‌ها، گرم شدن زمین، کاهش روان آب رودخانه‌ها و مصرف بی‌رویه موجب شده تا با کمبودهای جدی مواجه شویم.
به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با توجه به اینکه منابع آبی دشت اردبیل در کوتاه‌مدت قابل‌تجدید نیست، باید انتقال فراحوضه‌ای آب داشته باشیم.
سلیمان زاده تأکید کرد: مشگین، خلخال و گرمی از حوزه خود قادر به تأمین منابع هستند؛ در شمال استان، رود ارس منبع قابل اتکا است، اما در دشت اردبیل منابع ۱۳۰ میلیون مترمکعب است که صرفه‌جویی ۲۰ درصدی ۲۶ میلیون مترمکعب خواهد بود و اگر سالانه حدود ۲۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی کنیم در کوتاه‌مدت نمی‌توانیم فقط با صرفه‌جویی کسری ۶۳۲ میلیون مترمکعبی را جبران کنیم.
این اظهارات در وضعیتی است که در کل دنیا انتقال فراحوضه‌ای آب محکوم به شکست بوده و برخلاف دولت، به نظر می‌رسد مجلسی‌ها نیز چندان معتقد به آن نیستند.
به گفته نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی اساساً مجلس موافق انتقال آب فراحوضه‌ای نیست.
کریمی افزود: در خود استان اردبیل نیز موضوع انتقال آب بین حوضه‌ای مطرح نشده است و هر ایده‌ای از این دست مطابق قوانین مقبول نیست.
در خود استان اردبیل نیز موضوع انتقال آب بین حوضه‌ای مطرح نشده است و هر ایده‌ای از این دست مطابق قوانین مقبول نیستنماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سؤال که آیا انتقال آب از ارس انتقال بین حوضه‌ای است یا نه، ادامه داد: اردبیل در حوضه آبریز ارس بوده و این طرح انتقال بین حوضه‌ای نیست.
کریمی تصریح کرد: در خصوص رود ارس طی سال‌های اخیر کار غیر کارشناسی صورت گرفته و تصمیم درستی را شاهد نیستیم.
وی با بیان اینکه با پیگیری‌ها موضوع حق آبه اردبیل از ارس در دستور مجدد بررسی قرار گرفته است، اضافه کرد: امید می‌رود به زودی کارشناسان وزارت نیرو در این خصوص با حضور در استان بازدید لازم را به عمل آورند.
به اعتقاد کریمی باید در خصوص توسعه و ترویج شیوه‌های نوین آبیاری اقدام کرد و از سویی با متخلفان این حوزه برخورد جدی داشت.
گفته می‌شود بحران آبی یکی از مهم‌ترین عوامل رویارویی مناطق و استان‌ها با یکدیگر در آینده نزدیک است. در چنین وضعیتی صرف نادرست منابع آبی باوجوداینکه در جلسات مکرر مطرح شده همچنان مشاهده می‌شود.
تخلفات ریز و درشت به گوش می‌رسد و به جای مدیریت آنچه که داریم، انتقال آب از مناطق دیگر مطرح می‌شود.
این در حالی است که اثرات سو زیست‌محیطی کمبود آب از هم اکنون در بخش‌های مختلف اردبیل دیده می‌شود و مسئولان نیز فقط و فقط به کاهش مصارف شرب تأکید می‌کنند و مصرف‌کننده اصلی فراموش شده است.