کتاب؛ این دوست خوب و یار مهربان، محصول تجربههای بشری و خلاقیتهای ذهنی و آموختههای درازمدت انسان است، سهم کتاب در انتقال دانشها، گاهی به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی است.
به گزارش ایسنا،پدید آوردن آثار علمی و فرهنگ مکتوب از توصیههای مهم اولیای دین است و به گسترش دانش کمک میکند و به عنوان یک میراث فرهنگی برای نسلهای آینده ماندگار میشود.
کتاب یکی از سودمندترین میراث بشری محسوب میشود چرا که کتاب، مایه آرامش روحی انسان است. کتاب همدمی است که اندوه را میزداید و مطالعهکننده را از تنهایی درمیآورد و به او حکمتهای جانپرور میآموزد.
کتاب و کتابخوانی از جمله مهمترین دغدغههای رهبر معظم انقلاب در حوزه فرهنگ است. ایشان تأکید بسیار زیادی بر انس با کتاب در میان همه اقشار به ویژه جوانان داشته و دارند.
ایشان درباره توجه به مسأله کتاب میفرمایند «کتاب مجموعهای است از محصولات یک فکر، یک اندیشه، یک ذوق، یک هنر؛ مجموعهای است از یافتههای یک یا چند انسان. کتاب یک پدیده و یک موجود ذیقیمت است؛ همیشه اینجور بوده است، در آینده هم همین جور خواهد بود.»
شهرستان ملایر از دیرباز به واسطه پیشینه غنی فرهنگی خود مهد پرورش ادبا، نویسندگان و شعرای صاحبنام فراوانی بوده است که آثار فاخری از خود به یادگار گذاشتهاند از این میان میتوان به مرحوم محمد ملایری، مرحوم قهرمان پاک بین آورزمانی، حجت الاسلام عبدالکریم ترابی پژوهشگر ملایری، حمید هنرجو شاعر و پژوهشگر، محمود تقوی راد نویسنده کتاب ماندگار «کارنامه ملایر»، غلامرضا بکتاش شاعر برجسته کودک، فریدون محمودی شاعر فلکلور و مدرس دانشگاه و ... اشاره کرد.
فرارسیدن هفته کتاب و کتابخوانی بهانهای شد تا در این وادی چرخی زده و با دغدغههای اهالی قلم و کتاب بیشتر آشنا شویم.
عدم احساس ضرورت؛ یکی از علل کتابگریزی
یک مدرس دانشگاه در ملایر با بیان اینکه یکی از مشکلات و کاستیهای جامعه ما گریز از کتاب و پایین بودن سطح فرهنگ مطالعه است، به خبرنگار ایسنا گفت: این نقیصه، ریشهها و علل مختلفی میتواند داشته باشد که شاید در رأس آنها «عدم احساس ضرورت» است.
مهرداد محمدی با بیان اینکه تا وقتی انسان در وضعیت «نیاز» قرار نگیرد، در پی رفع آن نیست، ادامه داد: باید شوق به مطالعه و کتابخوانی در ما تقویت شود چرا که بدون شک یکی از مهمترین کارهایی که میتواند آفت جهل را بزداید، مطالعه است.
وی نسبت به مطالعه «کتابهای ناسالم» هشدار داد و بیان کرد: به همان اندازه که میتوانیم از کتاب بهره بگیریم، ممکن است در معرض آفتها و خطرهای نوشتههای مسموم و انحرافی هم قرار بگیریم.
محمدی افزود: مطالعه کتابهای ناسالم به مدرسهها و خانهها، در واقع مسمومیت فکری و اخلاقی نسل ما را فراهم میآورد بنابراین نظارت بر چاپ کتاب و بررسی محتوای آن امری ضروری است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه در ایجاد علاقه به کتاب و کتابخوانی، عوامل متعددی نقش دارند که نخستین آنها خانواده است، اظهار کرد: شخصیت و هویت کودک در گام اول در خانواده شکل میگیرد، به طور طبیعی والدین علاقمند به کتاب، فرزندانی دوستدار مطالعه تربیت میکنند.
محمدی یادآور شد: اکثر علما و دانشمندان در خانوادههایی رشد کردند که والدین آنان اهل مطالعه و پژوهش بودهاند، زمانیکه فرزندی میبیند که کتابخانهای در خانه هست و پدر، مادر و سایر اعضای خانواده ساعاتی را به مطالعه اختصاص میدهند، حتی نیاز به گفتن اینکه «باید تو هم مطالعه کنی» وجود ندارد.
مطالعه سالم؛ قربانی تشتت فضای مجازی
یک نویسنده و شاعر فلکلور ملایری نیز گفت: تا همین سالیان قبل پدرانمان شاهنامهخوان بودند و داستانهای اساطیری رستم و سهراب و داستانهای ادبیات عامه، چون مختارنامه، حسین کرد شبستری و اسکندرنامه و دهها داستان دلنشین را برایم نقل میکردند و چه حس خوبی داشتیم زمانیکه قهرمانان قصهها به شهامت، اخلاق، عدالت و مهر دعوتمان میکردند.
فریدون محمودی در زمان گذشته آنان که کورهسوادی داشتند، قصههای ملی و میهنی را با نقل در شبنشینیها سینه به سینه به نسلهایی که میآمدند منتقل میکردند و هر مادری ذهنش سرشار از متلهای دایر خویش بود و کودکان آن روزگار که در کنار گرمای مطبوع مادر با متلهای شیرین به خواب میرفتند.
وی اظهار کرد: در آن زمان کمتر کودکی را پرخاشگر مییافتی و عصبی بودن هم قصه غریبی بود که کم آن را میشنیدیم و بازیهایمان نشأت گرفته از همین ادبیات کودک بود، ادبیات آرامش، ادبیات اخلاق و منش و ما در کوچه پس کوچه سطرهای کتاب همواره خود را همان قهرمان اصلی کتاب حس میکردیم.
محمودی ادامه داد: چند دهه قبل تیراژ کتابهای جیبی بالا بود و حتی برای چند دقیقه هم میتوانستی کتاب را بخوانی و احیانا برای بغلدستی یا دوستت فشرده خواندههایت را بیریا و در نهایت صمیمیت تعریف کنی.
وی با بیان اینکه امروز کمتر بساط کتابفروشان کنار خیابان را میبینیم و امروز دنیای مجازی، دیواری به بلندای مجاز میان ما کشیده است، تأکید کرد: فضای مجازی، دنیای غریبههاست و این دنیا، آدمیانی را میپرورد که مهر، عشق و دوستی نصبالعینشان نیست.
محمودی افزود: در ادب کتبی آن همه سال اگر بیتی از سعدی یا عارفی را میخواندیم، چون نقش علم بر لوح سنگ ماندگار بود و همواره ملکه ذهنمان، اما امروز هزاران پیام و فیلم و عبارت مجازی را میشنویم، میبینیم و میخوانیم و شباهنگام برای مرور همه داشتههایمان از یاد برباد رفتهاند و آنچه مانده تشتت و دلهره است.
این نویسنده ملایری خاطرنشان کرد: طی این سالها باز هم همان معادلات فروریخته است و دنیای اینترنت و فضای مجازی به شکلی شگفتانگیز مرزهای جغرافیا و فرهنگ را درهم نوردیدهاند و به نحوی پای جهان میان خانههایمان باز شده است.
وی یادآور شد: روزگاری در یک روستا یک ملای مکتب و مدیر یک مدرسه میتوانست خطوط فرهنگ را تربیت کند و حتی کتابهای موجود و اندک در جامعه آنقدر قابل کنترل بود که انتخابگر خانوادهها بودند و پدر، مادر و مدرسه ارکان اصلی تربیت بودند و حتی سالیانی که خود در مدارس تدریس و مدیریت داشتیم احساس میکردیم امکان مانورهای تربیتی و اخلاقی فراوان برای دانشآموز بود و آنها تصوری دیگر از معلم و مدرسه داشتند.
محمودی ادامه داد: امروز ما همچون دیگر کشورها از جهان جدا نیستیم و در کشور ما که نسلی جوان و نیرومند بدنه آن را تشکیل میدهد، سروکارش در منزل، محل کار و خیابان و همه جا با این رسانه است.
وی تصریح کرد: متأسفانه برخی از متصدیان امور هنوز به تحلیل درستی از جایگاه و نقش فضای مجازی دست نیافتهاند و گاه نظرات خود را که عموماً کارشناسانه نیست، مطرح میکنند.
محمودی با بیان اینکه دانش آموزان و دانشجویان امروز در ساحل دریای مواج این اطلاعات جای دارند و دانستههایشان از معلمشان بیشتر است، ادامه داد: به نظر میآید باید رسانه ملی در صورت ارتباط با جوانان و خانوادهها سیر این تکلیف را تعیین کند.
این مدرس دانشگاه گفت: تلویزیون حداقل طریقه استفاده درست از جهان مخوف و در عین حال فضای مجازی را به فرزندانمان و خانوادهها بیاموزد و در این مسیر رسانه و سیاستگذارانش باید ملی بیندیشند و این مکان صرفاً برای سلیقه و تفکری خاص نباشد.
جایگاه تأثیرگذار کتابداران در حوزه فرهنگی
یک کارشناس ارشد کتابداری در ملایر گفت: جایگاه کتابدار در جامعه ما جایگاهی ناشناخته است و حقیقتا هنوز هستند کسانیکه «کتابدار» را به یک امانتدهنده صرف کتاب میشناسند در حالیکه در کشورهای توسعهیافته کتابدار شأن و مقامی همتراز با معلم دارد و این ارج و شأن بر کسی پوشیده نیست.
مریم هنرجو که سیزدهمین سال خدمت کتابداری را در کتابخانههای شهرستان ملایر پشت سر میگذارد، افزود: در سالهای اخیر کتابدار را با عنوان مشاور امین معرفی میکنند و طی سالهای خدمتم در کتابخانه افراد زیادی که بیشتر از طیف سنی نوجوانان و جوانان بودهاند، برای مشاوره و حتی درددل ساده اطمینان کرده و با من در مورد مسائل و مشکلات و دغدغههایی که ذهنشان را به خود مشغول کرده، صحبت کردند که البته با بضاعت اندک علمی خود سعی در راهنمایی و در صورت لزوم ارجاع به مشاور حرفهای داشتهام.
وی اظهار کرد: کتابداران با گسترش علوم طی سالهای اخیر با وجود فضای مجازی و دسترسی آسان مردم به اینترنت همچنان جایگاه رفیع خود را حفظ کرده و با بهروز کردن اطلاعات و آگاهیهای خود تلاش برای معرفی هرچه بیشتر کتاب به عنوان سرچشمه زلال دانایی کردهاند.
هنرجو ادامه داد: امروزه کتابخانههای عمومی با بهرهگیری از فناوریهای نوین و کتابدارانی با تحصیلات عالیه گامهای خوبی را در جهت توسعه و پیشرفت طی کردهاند.
این کتابدار خاطرنشان کرد: برایم کتابداری بهترین شغل است، شغلی که هر روز با جدیدترین کتب و مقالات ارائه شده سروکار دارد و مدام در تلاشی مضاعف در جهت یادگیری و ارتقاء سطح دانستههای خود است.
وی افزود: کتابدار، با جامعه کتابخوان و با دغدغه دانستن سروکار دارد؛ مردمی که از روزمرگیها خسته و دلزده شده و ساعتی به آغوش کتابخانه و کتاب پناه آوردهاند تا در بوستان خوشبویی که فراهم شده آرام گیرند و همین امر به نوعی آرامشدهنده است.
یک شهروند ملایری نیز با گلایه از اینکه درصد مطالعه مفید سالهاست کاهش یافته است،گفت: امروزه موبایلها جای کتاب را گرفتهاند و حتی افرادی هم که برای مطالعه به کتابخانه مراجعه میکنند، عموماً دانشآموزان و دانشجویانی هستند که میخواهند از آن فضا برای قرائتخوانی و تست زدن کنکور استفاده کنند.
شوبیر گودرزی که خود دانشجوی رشته مکانیک است، ادامه داد: امروزه دیگر کمتر کسی فرصت ورق زدن کتابها و روزنامه و مجلات را دارد، از سوی دیگر هزینه بالای کتابها سبب شده تا افراد به فضای مجازی و شبکههای اجتماعی روی آورند.
وی با اشاره به سرعت بالای انتقال اطلاعات توسط اینترنت، اظهار کرد: عصر، عصر ارتباطات و سرعت است و کسی موفق است که در کمترین زمان به بیشترین اطلاعات دست یابد همچنین مشغلههای فراوان افراد، کمتر به آنها اجازه میدهد تا در طول روز چند ساعتی را صرف مطالعه کنند.
آنچه از جامعه کنونی برداشت میشود این است که این روزها حال «یار مهربان» خوب نیست و با نامهربانی ما مواجه شده است، ما فراموش کردهایم که «کتاب خوب» مانند یک استاد خوب و یا دوست خوب میتواند همراه و یاورمان باشد.
خواندن کتاب میتواند موجب رشد و بالندگی یک جامعه شود البته این شامل تمامی تألیفات نمیشود و نباید فرامش کنیم که آنچه در سوق دادن ذهن ما به سمت حقیقت موثر است اطلاعات و آگاهی است که از طرق مختلف از جمله مطالعه به دست مییابد. مسلماً باید تلاش شود تا جایگاه مهجور مانده مطالعه و خرید کتاب در سبد خانوادهها زنده شده و جان تازهای بگیرد.