محمد زینالی اناری
هر کسی گردونه
ای را می چرخاند، یکی گردونه توسعه اقتصادی را، دیگری توسعه سیاسی را. اما توسعه اجتماعی
از آن مفاهیمی است 
که در گذشته کمتر مورد توجه قرار می گیرد و اگر هم شده، بیشتر در
قالب توسعه انسانی، فرهنگی و آسیبهای اجتماعی است.
اگرچه این مفاهیم بخشی از آرمان های توسعه اجتماعی می باشند، اما راهکار آن نیستند. برای داشتن توسعه ای پایدار در جامعه، باید نهادهای اجتماعی خلق شده و به موتور محرکۀ توسعه اجتماعی تبدیل شوند. اگر این طور باشد، دیگر جامعه نیاز به اشخاصی ندارد که در ساحت مدیریت سیاسی نظریه های تحول فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی بدهند. اما رسیدن به اجتماع توسعه یافته یا علاقمند به توسعه نیز نیاز به بالینگری، هدایت و حمایت سیاسی دارد.
به علت ریشه های بومی و قدیمی حماسه سرایی و پهلوانی، اجتماعات ما بیش از تفکر و سکوت، علاقمند به شور و خروش و حتی گاه دنبال سلحشوری هستند. سلحشوری می تواند به جز بعد جسمانی، بعد فکری هم داشته باشد. یعنی مردم ما می توانند در اندیشه و فرهنگ هم شور و حماسه تولید کنند؛ ولی این بار نشانه های سلحشوری فرهنگی با نشانه های شور و خروش متفاوت است. در بعد فرهنگی، خلق کردن شور بیش از سر و صدا به تفکر و درنگ و شنیدن حرف های دیگران نیاز دارد تا زدن حرف خود.
به همین خاطر هنر و نمایش ارتباط نزدیکی با روشنفکری و اندیشه ورزی داشته اند، حتی در مدل بومی آن که به صورت تعزیه خوانی وجود دارد، دیدن و شنیدن در گذشته فرصت تفکر و انقلاب هم به ما داده بود.
اما آن چه که در استان اردبیل به عنوان منشور توسعه اجتماعی مورد توجه دولت ها قرار گرفته، تا کنون به این نتیجه منجر شده که هر جا از تعاونی، شراکت و حرکت جمعی سخنی به میان می آید، مردم از آن ناله می کنند و فردگرایی اقتصادی و اجتماعی بر روح جامعه مستولی شده است. چرا که در سالهای اخیر علائق مردم به سرمایه اقتصادی تقلیل پیدا کرده و جامعه به شدت فردگرا شده و جدایی از این شیء زدگی پولی به شدت سخت می باشد.
به همین علت در حال حاضر هزاران هزار توجیه برای راه نرفته به سوی ارتباط عرضی و اتحاد مردم وجود خواهد داشت. طبیعی است چرا که در گذشته حتی باغی که عنوان ملی را به دوش می کشید خراب شد و رابطه های عرضی مردم سست شد تا به جای مثل چوبهای چندلایه، یه چوب های تنهایی که شکستنش راحت است تبدیل شوند.
در چنین شرایطی بیدار کردن تفکر اجتماعی در مردم اردبیل مسئله ای به غایت سخت و هزینه بر است. با این حال تلاشهای زیادی رخ می دهد که روحیه جمعی و روابط عرضی مردم تقویت شود که اهم آن از این قرار است:
1- به همین خاطر هم اداره کل ارشاد سعی نمود در ارائه مجوز برای داوطلبان راه اندازی مطبوعات سرعت عمل به خرج داده و در نوع خود حرکتی انقلابی انجام داده تا دیگر صف باز کردن رسانه به چهار پنج سال نرسد و زبان های گویا خاموش نشوند.
2- فرصت خاصی به دست آمده تا جلسات اتاق فکر در استان اردبیل شکل گرفته، ذینفعان بازار و اقتصاد بتوانند به صراحت و راحتی مشکلات خود را بگویند و رفع موانع و مشکلات آنان از طریق سایت این اتاق به گوش سیاستگذاران و مدیران برسد.
3- جلسات کاری استاندار با سکوت نکته بینانه زیاد ایشان و شنیدن سخنان کارشناسان در همۀ سلایق فکری و سیاسی یکی از نشانه های سلحشوری بوده و امید است به مدیران میانی هم سرایت کند.
4- فضای بهتری برای گفت و گوی آزاد در استان اردبیل ایجاد شده و در این خصوص از طرف نهاد دولت مضیقه و محدودیتی وجود ندارد و امیدوار است که گفت و گوهای سازنده ای شکل بگیرد.
5- دموکراسی در جلسات گفتگوی اجتماعی و انتخاب مدیران دانشکده های علمی به وضوح دیده شده و آدم های بی قدرت دیروز به آدم های صاحب نظر و رأی تبدیل شده اند.
6- تشکیل موسسات زیربنایی دانشگاهی در حوزه علم و مطالعات منطقه ای می تواند فرصتی برای ارزیابی های علمی در جهت توسعه فرهنگی منطقه بوده، و به زودی شاهد اثر گذاری آن نیز خواهیم بود.
7- حمایت دولت از نهاد علمی غیردولتی مانند جهاد دانشگاهی که در گذشته همواره اسیر چالشهای تغییر مدیریتی بود، موجب رشد بیشتر آن شده و هم اکنون بخشی از مسئولیت های علمی به دوش این بخش غیر دولتی گذاشته شده است که این هم امیدبخش است.
8- حتی شهرداری از موسسه غیردولتی خدمات عمرانی و مالیاتی به سازمان علمی فرهنگی تبدیل شده و به زودی شاهد فعالیت های علمی و فرهنگی گسترده آن در زمینه اجتماعی و شهری خواهیم بود.
9- بخش خصوصی به جای دنباله رو دولت بودن، در جلسات و موضوعات مهم مشارکت داده شده و به آن به دید رقیب دولت نگاه نمی شود، که فرصتی به او داده می شود تا خود بتواند با چانه زنی های موثر، دولتی اقتصادی شکل دهد.
10- اخیراَ دومین نمایشگاه توانمندی های سازمان های مردم نهاد تشکیل شد و ملاحظه گردید که چقدر سازمان ها می توانند خود را در چنین عرصه هایی نمایانده و روز به توسعه پیدا کنند.
11- تشکلهای توانمندی مانور زیبایی از آگاهی بخشی به مردم در جهت حفاظت از محیط زیست را ارائه داده اند که در نوع خود بی نظیر بوده و به شکل گرفتن فعالیت های جمعی، آن هم میان جوانان انجامیده است.
12- اگرچه حتی برگزاری تئاتر و اجرای کنسرت های موسیقی در استان رونق گرفته و کسی با قطعی مکرر شبکه های مجازی مزاحم ارتباطات اجتماعی نمی شود، با این حال شکل گرفتن گفتگوی موثر و آگاهانه نیازمند هشیاری مردم در استفاده از این شبکه ها است.
امیدوار است دستی که دولت از جامعه میگیرد توسط فعالان اجتماعی و اقتصادی قدر دانسته شده، تلاش نمایند ظرفیت های اجتماعی شهر اردبیل را بالا ببرند تا شاید در آینده مردم به راحتی اسیر باد و طوفان نشوند تا یکی خود را مرغ طوفان ننامد و دیگری مردم را گرد و خاک!